صلاحیت دادگاه در دعاوی حقوقی

صلاحیت دادگاه در دعاوی حقوقی:در این مقاله قصد داریم همه چیز در رابطه با صلاحیت دادگاهای حقوقی بیان کنیم .

صلاحیت دادگاه در دعاوی حقوقی یعنی چه ؟

اولین قدم برای طرح دعاوی مختلف اعم از دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری تعیین مرجع قضایی صالح می باشد. ممکن است از خود بپرسید چگونه دادگاه صالح را پیدا کنیم؟ اصلا ً دادگاه صالح یعنی چه؟

در این مقاله قصد داریم صلاحیت دادگاهها را بررسی کنیم و یاد بگیریم چنانچه قصد طرح دعوایی علیه دیگری را داشته باشیم دادخواست یا شکواییه خود را به کدام مرجع قضایی تقدیم کنیم.

برای مشاوره رایگان در خصوص پرونده کیفری و حقوقی خود با وکیل سارا وطن دوست تماس بگیرید .

قرار عدم صلاحیت یعنی چه؟

در برخی از دعاوی ممکن است رایی با عنوان قرار عدم صلاحیت از دادگاه ، دادسرا ، شورای حل اختلاف و مراجع قضایی دیگر صادر شود که منظور از عدم صلاحیت این است که مرجعی که برای طرح دعوا انتخاب شده است درست نبوده و مرجع دیگری باید به آن دعوا رسیدگی کند. برای مثال محل اقامت خواهان تهران است و محل اقامت خوانده تبریز، اصولا دعوا باید در دادگاه محل اقامت خوانده یعنی در تبریزمطرح شود و درصورتیکه دعوا در تهران مطرح شود دادگاه تهران قرار عدم صلاحیت صادر و پرونده را برای رسیدگی به دادگاه تبریز می فرستد.

برای درک بهتر موضوع در وهله اول باید بدانیم صلاحیت دادگاه چیست و چند نوع صلاحیت داریم؟

صلاحیت دادگاه یعنی چه؟

زمانیکه قصد طرح دعوایی را داریم اولا باید بدانیم در کدام شهر یا حوزه قضایی باید دعوای خود را مطرح کنیم ثانیاً بین دادگاههای متعددی که در آن شهر یا حوزه قضایی وجود دارند کدام یک را برای تقدیم دادخواست یا شکواییه خود انتخاب نماییم. قواعد مربوط به صلاحیت دادگاه به ما می گویند دعوا باید در کدام حوزه جغرافیایی و کدام دادگاه مطرح شود.

درواقع صلاحیت دادگاه یعنی اینکه دادگاه کدام شهر، شهرستان ، بخش و بطور کلی حوزه قضایی باید به دعوا رسیدگی کند و با توجه به اینکه در هر حوزه قضایی ممکن است دادگاههای مختلفی وجود داشته باشد دعوا باید در کدام یک از این دادگاهها مطرح شود.

برای مشاوره در مورد پرونده حقوقی و کیفری با وکیل سارا وطن دوست با 02144084512 تماس بگیرید  .

صلاحیت دادگاهها چند نوع است؟

با توجه به مطالب فوق باید عرض کنیم که دو نوع صلاحیت وجود دارد صلاحیت محلی یا نسبی و صلاحیت ذاتی که در ادامه بطور مفصل به آنها می پردازیم.

صلاحیت محلی یا نسبی چیست؟

صلاحیت محلی همانطورکه از نامش پیداست صلاحیت یک دادگاه را از نظر جغرافیایی تعیین می کند یعنی اینکه در کدام شهر یا حوزه قضایی باید دعوا طرح شود. به عنوان مثال خواهان در تهران زندگی می کند و خوانده در اصفهان ، دعوا باید در دادگاه اصفهان مطرح شود.

صلاحیت ذاتی چیست؟

بعد از تعیین حوزه قضایی باید به سراغ دادگاهی برویم که از نظر ذاتی صلاحیت رسیدگی به دعوا را دارد. احتمالا در اخبار و رسانه ها واژه هایی با عنوان شورای حل اختلاف ، دادگاه حقوقی ، دادگاه خانواده ، دیوان عدالت اداری ، دادسرای عمومی و انقلاب ، دادگاه کیفری دو ، دادگاه کیفری یک ، دادگاه انقلاب ، دادگاه تجدیدنظر استان و دیوان عالی کشور را شنیده اید ، درواقع همه اینها مراجع قضایی هستند و ممکن است در حوزه های قضایی مختلف وجود داشته باشند و ما برای طرح دعوا بعد از انتخاب شهر صالح باید یکی از این مراجع را به عنوان مرجع صالح برای طرح دعوای خود انتخاب کنیم.

مراجع قضایی که در بالا نام بردیم هرکدام صلاحیت های خاصی دارند و به دعاوی خاصی رسیدگی می کنند. به عنوان مثال دادگاه حقوقی به دعاوی حقوقی مثل دعوای الزام به تنظیم سند رسمی که یک دعوای مالیست رسیدگی می کند یا دادگاه انقلاب به دعاوی مربوط به مواد مخدر و جرایم سیاسی و .. رسیدگی می کند و ما برای طرح دعوای خود باید با صلاحیتهای این مراجع آشنا باشیم.

صلاحیت دادگاه در دعاوی حقوقی

طبق قانون آیین دادرسی مدنی تعیین دادگاه صالح به ترتیب ذیل می باشد:

1.  صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده:در دعاوی حقوقی اصل بر صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده است یعنی برای طرح دعوای حقوقی باید ببینیم محل اقامت خوانده کجاست و بعد ببینیم کدام یک از دادگاههای آن محل از نظر ذاتی صلاحیت رسیدگی دارند.
2.  صلاحیت دادگاه محل سکونت موقت خوانده:چنانچه خوانده خارج از ایران زندگی می کند دعوا باید در محلی که او در ایران بطور موقت سکونت دارد مطرح شود.
3.  صلاحیت دادگاه محل وقوع مال غیر منقول خوانده: در صورتیکه خوانده در ایران نباشد و محل سکونت موقت هم نداشته باشد ولی ملکی در ایران داشته باشد دعوا باید در محلی که آن ملک در آن قرار دارد مطرح شود.
4.  صلاحیت دادگاه محل اقامت خواهان :ممکن است خوانده در ایران نباشد ، سکونت موقت و مال غیر منقول نیز نداشته باشد ، در اینصورت خواهان می تواند دعوای خود را در دادگاه محل اقامت خود مطرح نماید.
5.  صلاحیت همه دادگاههای ایران:اگر خواهان نیز در ایران اقامتگاه نداشته باشد می تواند دعوا را در هریک از دادگاههای ایران مطرح کند.

وکیل سارا وطن دست را در اینستاگرام دنبال کنید .

در دعاوی ملکی و دعاوی مربوط به مال غیرمنقول کدام دادگاه صالح است؟

باید توجه داشت در دعاوی مربوط به مال غیرمنقول مثل خانه و زمین با محل اقامت خوانده کاری نداریم و برای طرح دعوا باید ببینیم ملک در کدام حوزه قضایی قرار دارد . دعاویی نظیر دعوای مالکیت ، مزاحمت ، ممانعت از حق ، تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به آن باید در دادگاه محل وقوع ملک مطرح شوند. همانطور که ملاحظه کردید این مورد استثنایی بر اصل صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده می باشد.

در دعاوی تجاری و بازرگانی دادگاه صالح کدام است؟

استثنای دیگری که بر اصل صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده وجود دارد در دعاوی بازرگانی و دعاوی مربوط به اموال منقول مانند ماشین است که از یک عقد یا قرارداد ناشی شده باشند که در اینصورت خواهان می تواند دعوای خود را در یکی از سه دادگاه ذیل مطرح کند:

1.  دادگاه محل وقع عقد: باید ببینیم قرارداد در کدام حوزه قضایی منعقد شده است مثلا قرارداد در شهر کرمانشاه منعقد شده است در این صورت خواهان می تواند در دادگاه کرمانشاه طرح دعوا کند.
2.  دادگاه محل انجام تعهد:حال تصور کنید قراردادی در کرمانشاه منعقد شده است و قرار بر تحویل بار در شیراز می باشد یعنی محل انجام تعهد شیراز است و خواهان می تواند شهر شیراز را برای اقامه دعوا انتخاب نماید.
3.  دادگاه محل اقامت خوانده:در مثال فوق چنانچه محل اقامت خوانده در شهر مشهد باشد خواهان می تواند طبق اصل صلاحیت دادگاه محل اقامت خوانده دعوا را در مشهد طرح نماید.

برای مشاوره رایگان در مورد پرونده حقوقی و کیفری با این شماره 09199092966 تماس بگیرید .

اگر دعوا مربوط به مال منقول و غیرمنقول باشد کدام دادگاه صالح است؟

ممکن است موضوع دعوا هم مال منقول باشد مثل ماشین و هم مال غیر منقول مثل خانه باشد سوالی که مطرح می شود این است که در این صورت دعوا را در کدام دادگاه باید مطرح کنیم؟

در این صورت دعوا باید در دادگاهی مطرح شود که ملک در آن قرار دارد البته این در صورتی است که منشا هر دو دعوا یکی باشد مثلا از یک قرارداد ناشی شده باشند.

اگر خواندگان متعدد در حوزه های قضایی مختلف باشند کدام دادگاه برای طرح دعوا صالح است؟

در صورتیکه بخواهیم دعوا را بر علیه چندین نفر طرح کنیم که هر کدام در حوزه های قضایی مختلفی زندگی می کنند می توان هر یک از حوزه های قضایی را برای طرح دعوا انتخاب کرد. مثل اینکه یکی از خواندگان در ساری، یکی در رشت و دیگری در تهران اقامت داشته باشد برای طرح دعوا می توانیم هر یک از این سه شهر را به دلخواه انتخاب کنیم.

اگر دعوا در مورد اموال غیر منقول متعددی باشد کدام دادگاه برای طرح دعوا صالح است؟

ممکن است موضوع یک دعوا اموال غیرمنقول متعددی باشد که در حوزه های قضایی مختلف قرار دارند که در این صورت نیز مانند مورد فوق می توانیم در هر یک از حوزه های قضایی که مایل باشیم دعوا را طرح کنیم. برای مثال موضوع دعوا راجع به سه دستگاه آپارتمان است که یکی در اراک ، یکی در تهران و دیگری در لاهیجان واقع شده است در این صورت با توجه به دسترسی و راحتی در رفت و آمد می توانیم یکی از این حوزه های قضایی را برای اقامه دعوا انتخاب کنیم.

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی طاری کدام است؟

ممکن است در اثنای دعوای اصلی نیاز شود دعوای دیگری توسط طرفین دعوا علیه یکدیگر یا شخص ثالث و یا از طرف شخص ثالث علیه طرفین دعوا مطرح شود که به آن دعاوی طاری می گویند. دعاوی طاری نظیر ورود ثالث ، جلب ثالث، دعوای متقابل ، اعتراض ثالث ، دعوای اضافی که همگی در دادگاهی رسیدگی می شوند که به اصل دعوا رسیدگی می کند.

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی راجع به ترکه متوفا کدام است؟

تا زمانیکه ترکه (ارث) متوفا بین وراث تقسیم نشده دعاوی مربوط به ترکه در دادگاهی اقامه می شود که آخرین اقامتگاه شخص متوفا در آن قرار دارد و درصورتیکه معلوم نباشد آخرین اقامتگاه متوفا کجا بوده دادگاه آخرین محل سکونت او صالح به رسیدگی خواهد بود.

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای ورشکستگی کدام است؟

در مورد دعوای ورشکستگی نیز دعوا در دادگاهی اقامه می شود که شخص ورشکسته در آن اقامت داشته و درصورتیکه شخص ورشکسته در ایران اقامت نداشته دادگاه محلی که در آن شعبه یا نمایندگی داشته صالح است.

برای مشاوره در خصوص پرونده حقوقی و کیفری با وکیل سارا وطن دوست با این شماره 02144089943 تماس بگیرید .

دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای اعسار کدام است؟

در دعوای اعسار دادگاهی صالح است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را داشته یا قبلا به آن دعوا رسیدگی کرده است.

اختلاف در صلاحیت یعنی چه؟

همانطورکه بدواً ذکر کردیم زمانیکه دعوایی به دادگاه ارائه می شود آن دادگاه ابتدا صلاحیت خود را با توجه به موارد فوق بررسی می کند و در صورتیکه خود را از نظر محلی یا ذاتی صالح به رسیدگی نداند قرار عدم صلاحیت صادر می کند و پرونده را به دادگاهی که خود صالح می داند می فرستد.

حال چنانچه آن دادگاه نیز خود را صالح نداند چه اتفاقی می افتد؟

در مورد اختلاف در صلاحیت باید بین صلاحیت ذاتی و محلی قائل به تفکیک باشیم:

• اختلاف در صلاحیت محلی : در این مورد پرونده جهت رسیدگی به اختلاف به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می شود ، دادگاه تجدیدنظر نیز موضوع اختلاف را بررسی کرده و دادگاه صالح را تعیین و پرونده را به آن دادگاه ارجاع می دهد و استثنای این امر اختلاف در صلاحیت بین دادگاههای دو حوزه قضایی در دو استان است که حل اختلاف با دیوان عالی کشور می باشد. رای دادگاه تجدیدنظر قطعی بوده و دادگاهها ملزم به رعایت آن هستند.
• اختلاف در صلاحیت ذاتی: در مورد اختلاف در صلاحیت ذاتی بین دادگاههای عمومی ، انقلاب و نظامی مرجع حل اختلاف دیوان عالی کشور خواهد بود. رای دیوان عالی نیز برای دادگاهها لازم الاتباع می باشد.

برای مشاوره رایگان در خصوص پرونده خود با وکیل سارا وطن دوست با این شماره 09199092966 تماس بگیرید .

سخن پایانی:در هر دعوایی اولین موضوعی که باید رعایت شود انتخاب دادگاه صالح می باشد و این امر به لحاظ زمانی و هزینه بسیار مهم است چراکه اگر دادگاه بدواً درست انتخاب نشود با توجه به اینکه قرار عدم صلاحیت صادر می شود و به دلیل احتمال اختلاف در صلاحیت ممکن است باعث طولانی شدن دادرسی شده و زمانبر باشد بنابراین توصیه می شود قبل از طرح هرگونه دعوا از مشورت وکیل دادگستری بهره مند شوید.