مجازات جایگزین حبس یک نهاد تازه تاسیس است که قانون گذار برای کاهش جمعیت کیفری زندان ها تصویب کرده است .
مجازات جایگزین حبس
همانطور که میدانید در تمام ادوار برای تنبیه و مقابله با افراد هنجارشکن و مجرم ، به انحاء مختلف مجازاتهای متعددی تعیین شده است و این مجازاتها با توجه به زمان و مکان و هنجارهای هر جامعه متفاوت بوده است . در قوانین کشور ما مجازاتها به دو دسته کلی مجازاتهای اصلی و مجازاتهای تکمیلی و تبعی تقسیم شده است که هرکدام از این دو دسته انواع مختلفی دارند.
مجازاتهای اصلی که در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 پیش بینی شده به چهار دسته حد و قصاص و دیه و تعزیر تقسیم شده اند و مجازاتهای تکمیلی و تبعی نیز که قاضی ممکن است در کنار مجازاتهای اصلی متهم را به آنها محکوم کند نظیر ممنوعیت اشتغال به شغل معین یا ممنوعیت رانندگی و… که به هرکدام از این مجازاتها در مقاله های مربوط به آنها پرداخته ایم.
برای مشاوره رایگان در خصوص مجازات جایگزین حبس با وکیل سارا وطن دوست تماس بگیرید .
مجازات جایگزین حبس چیست؟
همانطور که اشاره کردیم تعزیر یکی از اقسام مجازاتهای اصلی است که خود انواع مختلفی دارد مثل حبس ، شلاق ، جزای نقدی و غیره . کسی که به حبس محکوم شد است با اجرای حکم دادگاه به زندان منتقل و آزادی او کاملا محدود می شود
قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 در راستای کاهش مجازات حبس و به نفع متهمین تاسیس جدیدی بنام مجازاتهای جایگزین حبس را پیش بینی کرده است که شامل مواردی نظیر محرومیت از حقوق اجتماعی ، جزای نقدی، خدمات عمومی رایگان و دوره مراقبت می شود.
برای مشاوره تخصصی در خصوص مجازات جایگزین حبس با وکیل سارا وطن دوست با این شماره 02144084512 تماس بگیرید .
اقسام مجازاتهای جایگزین حبس
- دوره مراقبت: دوره مراقبت به دوره ای گفته می شود که مرتکب به جای حبس ، تحت نظر قاضی اجرای احکام ، ملزم به رعایت تدابیر و دستوراتی که دادگاه در حکم مقرر کرده است در مدتی معین می باشد.
- این دستورات عبارتند از : آموزش حرفه یا اشتغال به یک شغل معین ، اقامت در محل تعیین شده توسط دادگاه یا عدم اقامت در آن محل ، ترک اعتیاد یا اقدام برای درمان بیماری ، ممنوعیت تصدی و راندن وسایل نقلیه موتوری ، ممانعت از فعالیتی که با جرم ارتباط دارد ، امتناع از نزدیک شدن یا برقراری ارتباط با شرکای جرم یا افراد دیگر نظیر خود بزه دیده و شرکت در کلاسهای آموزشی جهت کسب مهارتهای زندگی یا ورزشی ، مذهبی و غیره . مدت دوره مراقبت با توجه به میزان مجازات حبس مربوط به آن جرم ، حداکثر تا 4 سال می باشد.
- خدمات عمومی رایگان : در این مورد رضایت خود محکوم لازم است و تحت نظر قاضی اجرای احکام اجرا می شود و مدت آن با توجه به مجازات اصلی جرم حداکثر تا 2160 ساعت می باشد. چنانچه محکوم شاغل باشد خدمت عمومی تا 4 ساعت در روز می باشد و اگر شاغل نباشد 8 ساعت در روز باید خدمت کند.دادگاه فقط به یک خدمت عمومی می تواند رای دهد و درصورتیکه خود محکوم رضایت نداشته باشد می تواند مجازات حبس را تحمل نماید.ممکن است شرایطی پیش آید که به علت بیماری یا موارد دیگری ، محکوم بطور موقت قادر به انجام خدمات عمومی نباشد که در اینصورت قاضی اجرای احکام از دادگاه صادرکننده رای میخواهد تا نهایتاً تا سه ماه دوره خدمات عمومی را تعلیق یا تبدیل به مجازات جایگزین حبس دیگری نماید.
- جزای نقدی روزانه : در جزای نقدی روزانه ، به میزان یک هشتم تا یک چهارم از حقوق روزانه ی محکوم ، تحت نظر قاضی اجرای احکام دریافت می گردد. جزای نقدی روزانه طبق قانون و با درنظر گرفتن مجازات جرم ارتکاب یافته ، حداکثر تا 1440 روز می باشد.
- جزای نقدی: در این مورد مرتکب به جای حبس به یکباره به پرداخت مبلغ تعیین شده توسط دادگاه که قانونا حداکثر تا 7.200.000 تومان می باشد محکوم خواهد شد.
وکیل سارا وطن دوست را در اینستاگرام دنبال کنید .
فلسفه تاسیس نهاد مجازاتهای جایگزین حبس چیست؟
مجازات های جایگزین حبس ، شامل مجازاتهایی است که نسبت به حبس سبکتر بوده و قانونگذار در جهت جلوگیری از اجرای حکم حبس برای مرتکبین جرایم کم اهمیت تر و کاهش جمعیت کیفری زندانها چنین نهادی را تصویب نموده است.
مجازات حبس هرچند ممکن است تنبیه مناسبی برای برخی از جرایم باشد لکن این مجازات همیشه جنبه اصلاحی و یا پیشگیرانه ندارد چراکه محیط زندانها به دلیل وجود زندانیان خلافکار و باسابقه و خطرناک ، محیط سالمی نبوده و ممکن است فرد زندانی که سابقه حبس نداشته تحت تاثیر چنین محیطی نسبت به انجام جرایم بزرگتری ترغیب شود و این امر نه تنها جنبه اصلاحی و پیشگیرانه ندارد بلکه نتیجه عکس داشته و مجرم زندانی ممکن است خلافهایی را در زندان بیاموزد که اگر حبس نمیشد هرگز آن را یاد نمی گرفت.
شرایط مجازات جایگزین حبس چیست؟
مجازاتهای جایگزین حبس درصورتی اعمال می شوند که شرایط ذیل بطور کامل موجود باشد.
- درصورتی که شاکی گذشت کرده باشد.
- اگر طبق ماده 38 قانون مجازات اسلامی جهاتی وجود داشته باشد که مجازات شامل تخفیف شود مانند همکاری متهم با مقام قضایی برای شناسایی همدستان ، اقرار و پشیمانی ، بیماری و کهولت سن ، تلاش برای کمک به بزه دیده بعد از وقوع جرم و غیره.
- توجه به نوع جرم و نحوه وقوع آن ، سابقه کیفری ، شخصیت و سایر مواردی که موجب ارتکاب جرم شده است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص مجازات جایگزین حبس با وکیل سارا وطن دوست با این شماره 02144089943 تماس بگیرید .
اعمال مجازاتهای جایگزین حبس درخصوص چه جرایمی امکانپذیر است؟
مجازات های جایگزین حبس در خصوص موارد ذیل اعمال می شود .
جرایم عمدی
- دادگاه مکلف است در خصوص جرایمی که مجازات قانونی آنها تا 3 ماه حبس می باشد مجازاتهای جایگزین حبس را اعمال کند.
- در جرایمی که مجازات قانونی آنها بیش از 3 ماه تا 6 ماه حبس باشد نیز دادگاه مکلف است مجازاتهای جایگزین حبس را اعمال کند مگر اینکه فرد دو یا چند مورد سابقه کیفری حبس تا 6 ماه یا جزای نقدی بیش از یک میلیون تومان و یا شلاق تعزیری داشته باشد یا فقط یک مورد سابقه کیفری حبس بیش از 6 ماه یا حد ، قصاص یا دیه داشته باشد و ازاجرای آن کمتر از 5 سال گذشته باشد ، که مشمول مجازات جایگزین حبس نمی شود.
- در خصوص جرایمی که مجازات قانونی آنها بیش از 6 ماه تا 1 سال حبس می باشد دادگاه اختیار دارد که به مجازات جایگزین حبس حکم بدهد یا ندهد. در این مورد نیز مانند مورد قبل درصورت وجود سابقه کیفری دادگاه به مجازات جایگزین حبس حکم نخواهد داد لکن درصورت عدم وجود سابقه کیفری نیز دادگاه الزامی برای اعمال مجازات جایگزین حبس ندارد.
جرایم غیر عمدی
درصورتیکه مجازات قانونی جرم تا 2 سال حبس باشد دادگاه مکلف است حکم به مجازات جایگزین حبس بدهد و چنانچه مجازات بیش از 2 سال حبس باشد دادگاه الزامی نداشته و درصورت صلاحدید می تواند حکم به مجازات جایگزین حبس بدهد.
جرایمی که درقوانین موضوعه مجازاتی برای آنها پیش بینی نشده:همانطورکه ملاحظه می کنید این مورد کاملا در تضاد با اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتهاست چراکه طبق اصول جزایی و اصل قبح عقاب بلابیان نمی توان فرد را به علت ارتکاب عملی که در قانون برای آن مجازات تعیین نشده محکوم نمود.لازم به ذکر است که در این مورد نیز دادگاه مکلف به اعمال مجازات جایگزین حبس می باشد.
برای مشاوره رایگان در خصوص پرونده کیفری و حقوقی خود با وکیل سارا وطن دوست با این شماره 09199092966 تماس بگیرید .
مجازاتهای جایگزین حبس درمورد چه جرایمی اعمال نمی شود؟
به غیر از مواردی که در فوق در خصوص وجود سوابق کیفری اشاره شد در موارد ذیل نیز مجازات جایگزین حبس اعمال نمی شود.
جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی:طبق نص صریح قانون در جرایم امنیتی مانند محاربه ، تبلیغ علیه نظام ، جاسوسی ، همکاری با دول متخاصم ، تحریک و تهدید به بمب گذاری و غیره اعمال مجازات جایگزین حبس مطلقا ممنوع است.
تعدد جرم عمدی:درصورتیکه چندین جرم توسط فرد واقع شده باشد و مجازات قانونی یکی از این جرایم بیش از یک سال باشد ، حکم به مجازات جایگزین حبس داده نخواهد شد.
تفاوت مجازات قانونی و قضایی چیست؟
در قوانین موضوعه ممکن است برای هر جرمی یک یا چند مجازات از جمله حبس ، جزای نقدی ، شلاق و غیره تعیین شده باشد که به این مجازاتهای از پیش تعیین شده در قانون ، مجازات قانونی می گویند.
ممکن است قاضی هنگام صدور حکم به یکی از این مجازاتها بنا به دلایلی نظیر گذشت شاکی یا عدم سوء سابقه متهم و با استفاده از جهات تخفیف مجازات مرتکب را کاهش دهد که به آن مجازات قضایی می گویند به عنوان مثال مجازات جرمی بین 1 سال تا 2 سال حبس می باشد که دادگاه به دلیل وجود جهات مخففه آن را کاهش داده و حکم به 6 ماه حبس می دهد که در اینصورت 1 سال تا 2 سال مجازات قانونی است و 4 ماه مجازات قضایی است.
توجه داشته باشید که در کلیه جرایم عمدی مجازات قانونی ملاک است نه قضایی و چنانچه مجازات قانونی جرم عمدی که بیش از یک سال بوده با اعمال تخفیف مجازات به کمتر از یک سال کاهش یابد مشمول مجازات جایگزین حبس نمی شود. از طرفی درخصوص صلاحیت دادگاه و تجدیدنظر خواهی از حکم ، ملاک مجازات قانونی است نه قضایی.
برای مشاوره رایگان با وکیل سارا وطن دوست در تماس باشید .
اعمال ماده 77 قانون مجازات اسلامی در خصوص چه جرایمی امکانپذیر است؟
طبق ماده 77 قانون مجازات اسلامی قاضی اجرای احکام می تواند به دادگاهی که رای را صادر کرده پیشنهاد دهد که باتوجه به اوضاع و احوال و شرایط موجود و آثاری که با اجرای جرم پدید می آید ، مجازات مورد حکم را کاهش دهد ، تبدیل کند یا موقتا اجرای آن را متوقف کرده و یا مجازات را تشدید کند.
درواقع الزامی برای قاضی صادرکننده رای وجود ندارد و او می تواند در صورت صلاحدید به پیشنهاد قاضی اجرای حکم ترتیب اثر دهد. نکته ای که در این مورد وجود دارد اختلافی است که در این خصوص بین قضات دادگاهها وجود دارد چراکه ماده 77 در فصل مربوط به مجازاتهای جایگزین حبس آمده و برخی به همین دلیل آنرا مختص مجازاتهای جایگزین حبس می دانند ولی از نظر برخی دیگر با توجه به اینکه در این ماده هیچ اشاره ای به مجازاتهای جایگزین حبس نشده و بطور مطلق از مجازات مورد حکم سخن گفته با تفسیر موسع می توان آن را به سایر مجازاتها نیز بسط و گسترش داد.
تخلف از اجرای مفاد حکم جایگزین حبس و دستورات دادگاه چه آثاری دارد؟
در صورتیکه مرتکب از اجرای حکم و دستورات دادگاه سرباز زند به پیشنهاد قاضی اجرای احکام به ترتیب ذیل عمل می شود .
برای بار اول: افزایش حکم جایگزین حبس به میزان یک چهارم تا نصف
برای بار دوم: مجازات جایگزین حبس ملغی و مجازات حبس اعمال می شود.
چند نکته مهم در مورد مجازاتهای جایگزین حبس
زمانیکه قاضی رای به مجازات جایگزین حبس می دهد باید مجازات حبس را نیز که مجازات اصلی جرم است تعیین نماید تا در صورتیکه امکان اجرای مجازات جایگزین حبس از بین برود یا محکوم از رعایت دستورات دادگاه سرپیچی و یا از پرداخت جزای نقدی عاجز باشد بتوان مجازات حبس را اعمال کرد.
اگر جرمی دارای چند نوع مجازات مانند حبس و شلاق و جزای نقدی باشد درصورت وجود شرایط قانونی ممکن است مجازات حبس تبدیل به مجازات جایگزین حبس شود و تعدد مجازات مانع اعمال مجازات جایگزین حبس نمی باشد.
درصورتیکه قاضی اجرای احکام احراز نماید که مرتکب با رعایت مفاد حکم جایگزین حبس اصلاح شده است می تواند فقط برای یک بار پیشنهاد کاهش مدت مجازات را به نصف مجازات تعیین شده به دادگاه صادر کننده رای بدهد.
اگر مانعی در اجرای مجازات جایگزین حبس بطور کلی یا جزئی ایجاد شود بعد مرتفع شدن مانع حکم اجرا خواهد شد و درصورتیکه خود محکوم بطور عمدی مانع اجرای آن شده باشد مجازات حبس اجرا خواهد شد.
ممکن است دادگاه در کنار مجازاتهای جایگزین حبس به یک یا چند مورد از مجازاتهای تبعی یا تکمیلی نیز حکم دهد.
و در پایان امیدواریم که در این محتوا جواب سوال خود را گرفته باشید و در غیر این صورت برای مشاوره کامل در خصوص مجازات جایگزین حبس با وکیل سارا وطن دوست یا این 02144084512 شماره تماس بگیرید
